GwyddonLe 2025, Parc Margam
Roedd hi'n fraint croesawu Eisteddfod yr Urdd i'n hardal ni eleni wrth i'r ŵyl gal ei chynnal ar dir Parc Gwledig Margam ac arlwy Prifysgol Abertawe yn y GwyddonLe a'n presenoldeb ar draws y maes wedi arwain at wythnos lwyddiannus iawn!
Gyda'r thema ‘Gwreiddiau’ eleni, llwyddodd gwyddonwyr Prifysgol Abertawe gynnig amrywiaeth o arddangosiadau a sioeau llwyfan i ddiddanu’r holl ymwelwyr. Yn wir, roedd y GwyddonLe yn orlawn drwy gydol yr wythnos.
Ar stondin Biowydddorau, roedd modd dysgu am fyd rhyfeddol gwymon a micro algâu Cymru, a gyda chriw Daearyddiaeth roedd cyfle i olrhain hanes ein hinsawdd yn yr iâ a dysgu sut i atal llifogydd arfordirol. Roedd y stondin Fferylliaeth yn cynnig cyfle i greu moddion a dysgu am hanes Meddygon Myddfai, a gweithgareddau llesiant, iaith a diwylliant oedd ffocws Seicoleg eleni.
Mae'r Ysbyty Tedi yn boblogaidd iawn ymysg ein hymwelwyr iau ac unwaith eto, daeth Ysgol Feddygaeth Prifysgol Abertawe a llu o weithgareddau eraill addysgiadol, yn cynnwys, dysgu am CPR a sut i ddefnyddio diffibriliwr, astudio celloedd gyda microsgopau, dysgu am DNA a gwreiddiau clefydau.
Gyda'r Ysgol Beirianneg roedd modd darganfod sut y bydd defnyddiau'n cefnogi dyfodol mwy cynaliadwy a dylunio cynnyrch i'r economi leol. Yn ogystal roedd cyfle i ddysgu sut y gallai hydrogen helpu tuag at greu dyfodol egni gwyrdd ac mai yn Abertawe y dyfeisiwyd y dechnoleg i greu hydrogen gan Syr William Robert Grove.
Wyddoch chi taw ym Margam adeiladwyd un o gyfrifiaduron mwyaf poblogaidd yr 1980au? Roedd gan Adran Cyfryngau, Cyfathrebu a Newyddiaduriaeth y 'Dragon' a pheiriannau eraill y cyfnod a chyfle i chwarae gemau gyda'r cyfrifiaduron, eu rhaglennu, a dod i wybod mwy am eu hanes a'u cefndir.
Dychwelodd y criw Realiti Rhithwir eleni gyda gemau arbrofol ac addysgiadol a daeth criw Technocamps yn ôl gyda robot arbennig o'r enw Gethin. Mewn cydweithrediad ag Amgueddfa Cymru, roedd y stondin hwn yn edrych ar esblygiad technoleg o fewn pyllau glo a gyda help deallusrwydd artiffisial, roedd Gethin yno i ateb eich holl gwestiynau am byllau glo.
Yn ogystal â Technocamps ac Amgueddfa Cymru, rhaid diolch i'n partneriaid allanol eraill am fod yn rhan o lwyddiant y Gwyddonle eleni, sef Canolfan Taliesin a Chwmni Dawns Ieuenctid y Sir, Cymdeithas Meddygon Myddfai, E-Sports Wales, Gwasanaeth Genomeg Feddygol Cymru Gyfan a Mad Science.
Ynghyd a'r stondinau gwyddonol, cafwyd gweithgaredd crefft arbennig i nodi 80 mlynedd ers bomio Hiroshima a Nagasaki lle'r oedd cyfle i greu crëyr origami. Roedd hyn yn cyd-fynd gyda 2025 fel blwyddyn Cymru a Japan Llywodraeth Cymru ac yn gyfle i wahodd ieuenctid Cymru i greu'r symbolau yma o heddwch ac yna eu harddangos tu allan i'r GwyddonLe. Bydd yr holl origami yn cael eu hanfon at Gofeb Heddwch y Plant ym Mharc Coffa Heddwch Hiroshima i ymuno â'r miloedd sy'n hongian ger Cofeb Heddwch y Plant er mwyn coffau'r plant a laddwyd gan y bom atomig a chyfleu ewyllys a dymuniad plant Cymru am heddwch i'r dyfodol.
Wrth i'r wythnos ddirwyn i ben, cynhaliwyd y gystadleuaeth siarad cyhoeddus boblogaidd, Her Sefydliad Morgan. Gosodwyd testun eleni gan Dr Jeff Davies, athro cysylltiol niwrobioleg foleciwlaidd yn Ysgol Feddygaeth Prifysgol Abertawe, sef: "Gallai deallusrwydd artiffisial chwarae rôl hanfodol yn nyfodol gofal iechyd yng Nghymru". Yn cyd-feirniadu gyda Jeff oedd Sioned Williams, Aelod Senedd Plaid Cymru
dros Orllewin De Cymru, ac yn dilyn cyflwyniadau o ddadleuon arbennig gan ddisgyblion Ysgol Bryn Tawe ac Ysgol Gwent Is Coed, roedd penderfyniad digon anodd yn wynebu'r beirniaid. Wedi tipyn o drafod, Gethin Clarke, o Ysgol Gwent Is Coed, enillodd y siaradwr gorau o blaid y pwnc, a Hari James o Ysgol Bryn Tawe oedd y siaradwr gorau yn erbyn. Hari oedd enillydd cyffredinol yr Her gan gipio tlws Her Sefydliad Morgan 2025.
Braf oedd croesawu ymwelwyr arbennig a chyfeillion i'r GwyddonLe, gan gynnwys y Farwnes Eluned Morgan AS, Prif Weinidog Cymru, yr Athro Paul Boyle, Is-Ganghellor Prifysgol Abertawe, Niamh Lamond, Cofrestrydd y Brifysgol, yr Athro Ryan Murphy, Deon Gweithredol a Dirprwy Is-ganghellor Interim y Gyfadran Dyniaethau a'r Gwyddorau Cymdeithasol, yr Athro Sian Rees, Dirprwy Ddeon Gweithredol yr un Gyfadran, yn ogystal â Chadeirydd Academi Hywel Teifi a Chymrawd er Anrhydedd y Brifysgol, Syr Roderick Evans.
Profwyd llwyddiant gan fyfyrwyr Prifysgol Abertawe hefyd wrth i Joe Morgan ennill Medal Bobi Jones, Eisteddfod Dur a Môr Parc Margam a'r Fro 2025, ac fel mae'n digwydd, noddwyd y fedal gan Dŷ'r Gwrhyd Prifysgol Abertawe. Mae Joe yn fyfyriwr Newyddiaduraeth, y Cyfryngau a Chyfathrebu yn y Brifysgol ac yn un o lysgenhadon Cangen Abertawe o'r Coleg Cymraeg Cenedlaethol. Roedd criw Aelwyd yr Elyrch yn frwd iawn eleni wrth gystadlu mewn nifer o gystadlaethau a llongyfarchiadau enfawr iddynt ar ddod yn 3ydd yn y Grŵp Llefaru dan 25, ac i Casi ac Elen ddod yn 3ydd yn y Ddeuawd Cerdd Dant 19-25 oed.
Bu nifer o gyn-fyfyrwyr a staff y Brifysgol yn beirniadu cystadlaethau gwaith cartref yr Urdd eleni yn cynnwys yr Athro Gwenno Ffrancon, Emily Evans, Dr Alpha Evans, Dr Miriam Elin Jones, Heini Gruffudd, yr Athro Christine James, Robat Powell, yr Athro Tudur Hallam, Grug Muse, yr Athro Alan Llwyd, Dr Aneirin Karadog, Mari George, Dr Llinos Roberts a'r Athro Trystan Watson.
Meddai'r Athro Gwenno Ffrancon, Dirprwy Is-ganghellor Cynorthwyol ar gyfer y Gymraeg, ei Threftadaeth a'i Diwylliant a Chyfarwyddwr Academi Hywel Teifi: “Wedi'r holl gyffro ac edrych ymlaen at groesawu Eisteddfod yr Urdd i'n hardal ni eleni, gallem ni ddim wedi gofyn am well wythnos! Roedd gweld y GwyddonLe dan ei sang drwy gydol yr wythnos yn adlewyrchiad o'r arlwy eang a dengar sydd gennym ym Mhrifysgol Abertawe heb sôn am allu arbennig ein staff i gyfathrebu gwyddoniaeth mewn dull mor atyniadol a bywiog. Mae'r GwyddonLe bob amser yn denu torfeydd ond roedd cynulleidfaoedd eleni yn fwy nag erioed, gyda'r holl weithgareddau gwych yn cael eu cyflwyno gyda brwdfrydedd ac angerdd diolch i staff y Brifysgol. Mae Prifysgol Abertawe yn hynod falch o'r bartneriaeth lwyddiannus sydd rhyngom ag Urdd Gobaith Cymru ac Eisteddfod yr Urdd a'r cyfle mae'n ei roi i ni ddenu pobl ifanc - a darpar fyfyrwyr - at lwybrau astudio cyfrwng Cymraeg ar draws yr amrywiol wyddorau.”
