Cystadleuaeth Adolygu Llyfr 2025

Roedd 'Glorious Exploits' yn bleser annisgwyl; stori am ddau ffrind yn ceisio cadw hanes yr Atheniaid yn fyw gan ymdrechu i amddiffyn eu hanrhydedd eu hunain wrth geisio achub y bobl roeddent yn eu hystyried yn elynion gynt. Ar yr un pryd, mae'r gwaith yn archwilio perthynas ramantus gymhleth a’r dylanwad sydd gan y dynion ar genhedlaeth iau Syracuse. Mae'r cyfeillgarwch rhwng Lampo a Gelon yn cael ei brofi wrth i'r ddau ffrind ddadlau am yr hyn a allai olygu diwedd hanes Athens wrth iddynt weithio mewn partneriaeth â'r carcharorion i berfformio drama olaf y theatr Athenaidd.

Mae'r comedi yn y llyfr yn anhygoel a hefyd y dolur calon. Er y gall fod yn anodd cydymdeimlo â'r cymeriadau, mae'n anodd peidio â theimlo pwysau eu hiselder a ddaw ar draul eu buddugoliaethau bendigedig. Nid yw diwedd y stori’n dda nac yn ddrwg, ond mae'n ddiweddglo perffaith i hanes pob un o'r cymeriadau, gyda phob un ohonynt yn cyflawni rhywbeth gwych yn anhrefn eu hamser gyda'i gilydd. Mae'n stori drasig o obeithion a breuddwydion, buddugoliaeth a cholled ac, yn bwysicaf oll, gyfeillgarwch a chystadlu.

Cymundeb gorfoleddus rhwng dynoliaeth a natur, ochr yn ochr â delweddau hardd ac ingol sy'n  ein hatgoffa'n am ein cymdeithas a sut a chan bwy y cafodd ei llunio. Mae'r gerdd 'We Didn't Mean to Kill Mr. Flynn' yn archwilio gorffennol tywyll cymuned gwiar Iwerddon, drwy ailadrodd, mewn modd amserol ac addas, hanes llofruddiaeth dyn a laddwyd oherwydd credai ei ymosodwyr ei fod yn gwiar. Helpodd yr ymosodiad hwn a'i sgîl effeithiau i sbarduno mudiad Pride Iwerddon.

Mae'r sylwebaeth hon, ar y cyd â delweddau telynegol y cyfnos a natur, yn cyfuno i greu antholeg ddisglair a rhyfeddol, sy'n datgelu cymhlethdodau bod yn gwiar wrth i natur dynoliaeth gwiar gael ei thrafod yn gyson ledled y byd. Yn y casgliad hwn, mae Hewitt yn dangos ei ddynoliaeth amrwd ei hun wrth iddo fynegi ei chwant a'r golled sy'n cyd-fynd â'i hunaniaeth.

Mae tywyllwch yn thema sy'n cael ei harchwilio'n aml yn antholeg Hewitt, yng nghyd-destun nos byd natur a'r cysylltiadau cymdeithasol a hanesyddol yn ei waith. Mae'r motiff hwn yn llifo drwy holl waith Hewitt, ond mwynheais yn benodol y gerdd gyntaf yn y casgliad, 'A Ministry', am ei bod yn archwilio chwant tywyll y bardd ynghyd â'r ddelweddaeth grefyddol sy'n gysylltiedig mor agos â chelf Iwerddon, gan ddilyn natur a sut mae'n cael ei chyfleu gan awen y gerdd. Mae'r darluniadau athronyddol a naturiol hyn yn cyfuno i greu cyflawniad gwirioneddol ysbrydoledig gan Hewitt.

Mae darllen 'The Coin' fel cael eich tynnu i mewn i ffrwd ymwybyddiaeth anhidledig rhywun, gan wneud i chi amau'r byd mewnol, lle mae pryder, hunaniaeth a hunanreolaeth yn brwydro yn eich erbyn. Mae'r prif gymeriad, menyw sy'n aros yn ddienw drwy gydol y nofel, wedi'i hymddieithrio ond yn arsylwr craff ar y byd o'i chwmpas. Mae Zaher yn creu proffil o rywun sy'n ymdrechu'n galed i ddal ati mewn cymdeithas sy'n rhoi meini tramgwydd yn gyson yn ei llwybr.

Mae Zaher yn creu llun tra diddorol o'r frwydr i fodoli rhwng diwylliannau gwahanol; mae hi'n creu ymdeimlad o berthyn ym mhobman ac yn unlle ar yr un pryd. Cryfder gafaelgar y nofel yw’r gwrthgyferbyniad cyfareddol rhwng bywyd y prif gymeriad sy’n gyfoethog ond yn byw'n ofalus, yn ymolchi’n gyson ond yn methu glanhau'r llanast sydd wedi'i gladdu'n ddwfn y tu mewn iddi. Mae strwythur y llyfr, llanw a thrai o benodau darniog byr, wedi'i ddilyn gan wyriadau hirfaith, yn adlewyrchu ei chyflwr meddyliol wrth i'r naratif droi'n broses feddwl fwy digyswllt. Un o agweddau gafaelgar y stori oedd perthynas y prif gymeriad â baw, sy'n ymddangos yn obsesiynol ac yn gymhellol. Mae hi'n sgwrio ei chorff ac yn ymolchi'n ddibaid; fodd bynnag, mae hyn yn mynd ymhell y tu hwnt i'w dyhead am 'hylendid'. Mae'r baw yn troi’n symbol o ganfyddiadau am ei phresenoldeb yn America: hyd yn oed os yw'n ymddangos ei bod yn llwyddo o ran dyheadau am gyfoeth a diwylliant America, mae ei hanes yn gadael ei ôl arni ac ni all sgwrio gael gwared ag ef.

Mae 'The Coin' yn fwy na llyfr gafaelgar. Mae'n cynnig safbwynt gonest a ffres mewnfudwr Palesteinaidd i'r UD, ac mae'n herio ac yn plesio i'r un graddau.

Yn ei hanfod, mae 'Moderate to Poor, Occasionally Good' gan Eley Williams yn gasgliad sy'n archwilio harddwch swreal a digymell, eiliadau a digwyddiadau ar hap sy'n codi o'r hyn sy'n ddi-nod ar yr arwyneb - y ffordd rydym yn rhyngweithio â'n hunain ac eraill, mewn cipluniau bach a lliwgar. Mewn gwirionedd, hon oedd agwedd orau'r llyfr - ei fynegiant gorfoleddus o ddynoliaeth, drwy naratif taer, bywiog ac weithiau tanbaid. Fodd bynnag, ar adegau gall ei eiriogrwydd droi’n anniben, a mynd i gors. Yn amlach na dim, roedd hyn yn tynnu fy sylw o'r prif ystyr y tu ôl i rai o'r straeon, gan achosi i mi graffu ar eu cynnwys eto ar ôl iddynt ddod i ben yn sydyn ac yn ddirybudd weithiau. Yn fyr, mae'r mynegiant digamsyniol ecstatig a rhuthrog weithiau'n rhwystro pob ymgais i ymchwilio i'r ystyr isorweddol - neu o leiaf i'r rhai nad oes ganddynt deimladrwydd cryf iawn. Er gwaethaf hyn, gwnaeth pob stori brocio'r meddwl, roeddent i gyd yn gyfareddol ac, ar adegau, yn gythryblus mewn ffordd ryfeddol o foddhaol, gan bob amser ofyn mwy o gwestiynau nag a gafodd eu hateb; roedd pob cymeriad, yn ffrwydro o'r dudalen, yn teimlo'n rhyfeddol o real ac yn hynod ddynol. Mae'r llenorion gorau yn mynegi mewn geiriau rhywbeth rydych chi wedi ei deimlo, bron yn ddiarwybod, ers amser maith, ond nad oeddech chi byth yn gallu ei fynegi - ac mae'r llyfr yn gwneud hynny, o'r dechrau tan y diwedd.

Mae I Will Crash yn stori hyfryd o onest sy'n olrhain hanes cymeriad o’r enw Rosa wrth iddi geisio dod i delerau â marwolaeth sydyn ei brawd a oedd wedi'i ddieithrio oddi wrthi. Mae Rebecca Watson yn archwilio sut mae marwolaeth yn peri i atgofion lifo'n ôl i lenwi'r gwagle a adawyd ar ôl y person. Ond beth sy'n digwydd os na allwch ddianc rhag y gorffennol eisoes?

Mae'r llinellau toredig a'r paragraffau ar wasgar drwy gydol y nofel yn creu gwaith gafaelgar sy'n procio'r meddwl. Mae'r strwythur yn gwneud i'r darllenydd deimlo ei fod yn byw y tu mewn i ben Rosa, gan glywed pob meddwl, dilyn pob symudiad a dod yn gysylltiedig â hi. Hyn sy’n creu cywair hynod realistig y stori. Mae'n gwneud i'r stori deimlo'n wir, yn gwneud iddi fyw. Mae'r darllenydd yn teimlo presenoldeb y brawd, yn trwytho’r naratif. Mae'r darllenydd yn teimlo'r gorffennol fel cymeriad byw. Endid ar wahân sy'n cerdded ochr yn ochr â Rosa tan y diwedd. Mae'r darllenydd yn teimlo popeth.

Mae Rebecca Watson yn archwilio cariad, casineb a marwolaeth, mewn ffordd amrwd ond hynod ddiddorol. Mae hi'n ymdrin â chymhlethdod galar drwy Rosa ac yn gwneud iddi ofyn pam y mae mor anodd dod o hyd i heddwch hyd yn oed ar ôl marwolaeth ei brawd. Wedi'r cwbl, “a death is a death is a death.”

Mae Rapture's Road gan Seán Hewitt yn flodeugerdd huawdl a darbwyllol. Mae'r cerddi yn y flodeugerdd hon yn ymdrin ag amrywiaeth o themâu, gan gynnwys cariad, y byd naturiol a nifer o elfennau goruwchnaturiol, sy'n ychwanegu at gyfaredd y casgliad.

Un o'r cerddi yn y flodeugerdd y teimlais ei bod yn hynod swynol a chraff oedd 'little flower'. Mae'r gerdd hon, a ysgrifennwyd ar ffurf soned, yn cymharu blodyn ag ysbryd, efallai ysbryd rhywun annwyl sydd wedi'i golli ond sy'n hollbresennol ym mywyd y siaradwr. Gwnaeth y gerdd hon ennyn fy niddordeb, oherwydd bod trosiad y blodyn i gynrychioli anwyliad colledig yn ffordd ddeallus a theimladwy o gyfleu presenoldeb ysbrydol rhywun mae'r siaradwr wedi'i golli. Efallai y gallai trobwynt y gerdd bortreadu marwolaeth y siaradwr ei hun, a dangos ei fod o'r diwedd gyda'i anwyliad, neu y 'blodyn'. Mae'r defnydd o saib ar ddiwedd y gerdd yn ychwanegu ymdeimlad o sydynrwydd, sy'n fy arwain ymhellach i gredu bod y ddelweddaeth hon yn cynrychioli marwolaeth y siaradwr.

I grynhoi, mwynheais ddarllen a dehongli Rapture's Road yn fawr. Gwnaeth fy ngalluogi i ddadansoddi trosiadau a meithrin safbwynt gwahanol a dealltwriaeth ddyfnach o ysbrydion a cholled.

Mae The Safekeep yn adrodd hanes Isabel, sydd wedi'i hynysu yng nghartref ei mam ddiweddar, 15 mlynedd ar ôl yr Ail Ryfel Byd. Mae hi'n fodlon ar ei bywyd a'i hunigrwydd nes i'w brawd wahodd ei gariad i ginio ac yn taflu taranfollt i’w byd drwy ddweud y bydd Eva yn dod i aros gyda hi. I ddechrau, mae Isabel yn casáu'r fenyw ddieithr yn ei chartref wrth i bethau o'i chartref ddechrau diflannu heb esboniad.

Mae'r nofel yn cyflwyno cefndir diwylliannol cyfoethog a bywiog yr Iseldiroedd ar ôl y rhyfel, drwy'r cymeriadau yn ogystal â thrwy bresenoldeb gwyliau a thraddodiadau Iddewig. Mae Van der Wouden yn ein tywys drwy’r heriau sydd ynghlwm wrth fod yn rhan o'r gymuned LHDTC drwy gymeriadau: Eva, Isabel, Hendrik a Sebastian. Ar ben hyn, mae hi'n amlinellu brwydrau byd newydd sy'n dal i simsanu yn sgîl effeithiau'r rhyfel, drwy gymeriad Eva, wrth i ni ei gweld yn cael hunllefau, hyd yn oed ym mreichiau anwyliaid nad oeddent yn gallu cael gwared â'i dychryn.

Drwy gydol y llyfr hwn, roeddwn i'n dyfalu beth, mewn gwirionedd, a oedd yn digwydd i'r eitemau coll. Gwnaeth cymhlethdod oer a difater teimladau Isabel ar y dechrau ennyn fy niddordeb.  Rydym yn ei gwylio'n agor ei gwedd allanol galed yn araf i eraill, gan ddatgelu ei hochr fregus ac yna'n ceisio ymdrin â rhai o'r materion roedd hi'n gallu eu gweld o'r diwedd.

Ar y cyfan, llyfr da iawn yw The Safekeep a byddwn yn ei argymell yn gryf am ei ddyfnder a'i ddirgelwch, ei bortread hyfryd o gymeriadau a'r gwreiddioldeb.