Namita Gokhale, Cadeirydd y Beirniaid: “Roedd y rhestr hir ar gyfer Gwobr Dylan Thomas Prifysgol Abertawe 2022 yn un o'r rhai cryfaf erioed. Mae'r panel wedi dewis rhestr fer sy'n afaelgar ac yn ysgogol ar sawl lefel. Mae'n cyflwyno amrywiaeth gyfoethog o leisiau ifanc a newydd clodwiw, a'u myfyrdodau barddonol, hanesyddol a chyfoes.”
A Passage North gan Anuk Arudpragasam (Granta)
Mae A Passage North yn dechrau gyda neges annisgwyl: galwad ffôn yn dweud wrth Krishan bod gofalwr ei fam-gu, Rani, wedi marw mewn amgylchiadau annisgwyl - daethpwyd o hyd iddi ar waelod ffynnon yn ei phentref yn y gogledd; torrwyd ei gwddf wrth iddi gwympo. Mae'r newyddion yn cyrraedd yn dilyn e-bost gan Anjum, actifydd angerddol ond oer ei natur y cwympodd Krishan mewn cariad â hi flynyddoedd yn ôl pan oedd yn byw yn Delhi, sy’n ddeffro atgofion a theimladau o fyd mae wedi ei adael ar ei ôl.
Wrth i Krishan wneud y daith hir ar y trên rhwng Colombo a'r rhanbarth gogleddol a ddifethwyd gan ryfel am angladd Rani, mae taith ryfeddol i berfeddion gwlad yn dechrau. Ar yr un pryd yn fyfyrdod pwerus ar absenoldeb a hiraeth, ac yn gofnod cignoeth o effeithiau rhyfel cartref 30 mlynedd Sri Lanka, mae'r orymdaith hon i goelcerth "at the end of the earth" yn dinoethi olion gorffennol ynys, y pellteroedd anghyraeddadwy rhwng pwy ydym ni a'r hyn rydym yn chwilio amdano.
Wedi'i hysgrifennu â manwl gywirdeb a gras, mae nofel feistrolgar Anuk Arudpragasam yn ymgais i ddod i delerau â bywyd yn sgîl distryw, ac yn gofeb ingol i'r rhai a gollwyd a'r rhai sy'n fyw o hyd.
Anuk Arudpragasam, A Passage North (Granta)
Ganwyd Anuk Arudpragasam yn Colombo ac mae'n byw ar hyn o bryd rhwng Sri Lanka ac India. Enillodd ei nofel gyntaf, The Story of a Brief Marriage, Wobr DSC ar gyfer Llenyddiaeth o Dde Asia, a chafodd ei chynnwys ar restr fer Gwobr Dylan Thomas a'r Internationaler Literaturpreis. Cafodd ei ail nofel, A Passage North, ei chynnwys ar restr fer y Wobr Booker yn 2021. Derbyniodd Ddoethuriaeth mewn Athroniaeth gan Brifysgol Columbia yn 2019.
[Credyd llun: Ruvin De Silva]
Auguries of a Minor God gan Nidhi Zak/Aria Eipe (Faber)
Mae casgliad cyntaf o farddoniaeth gyfareddol Nidhi Zak/Aria Eipe yn archwilio cariad a'r clwyfi mae'n eu gwneud. Mae ei hanner cyntaf wedi'i rannu'n bum adran sy'n cyfateb i bum saeth Kama, Duw Cariad, Chwant a Chof Hindŵaeth. O 'syfrdanu' a 'pharlysu' i 'ladd' a 'dinistrio' mae gan bob saeth ei heffaith ar ryw gorff, corff cyfoes go iawn - a'i thaith cariad benodol.
Mae'r ail hanner yn cynnwys cerdd hir sy'n adrodd stori, 'A is for [Arabs]', sy'n dilyn math gwahanol o daith: teulu o ffoaduriaid sydd wedi ffoi i'r Gorllewin o wrthdaro mewn gwlad nad yw'n cael ei henwi yn y Dwyrain Canol. Gyda'i strwythur eithriadol sy'n cyfuno dilyniannau yn nhrefn yr wyddor a dilyniannau Fibonacci, mae'n stori fedrus ac agos atoch o fudo ac alltud, o gartref a pherthyn.
Nidhi Zak/Aria Eipe, Auguries of a Minor God (Faber)
Mae Nidhi Zak/Aria Eipe yn fardd, yn heddychwr ac yn chwedleuwr. Cafodd ei geni yn India a'i magu ledled y Dwyrain Canol, Ewrop a gogledd America, cyn ymgartrefu yn Iwerddon. Yn sefydlydd y Cymrodoriaethau Play It Forward, mae hi'n olygydd barddoniaeth yn Skein Press a Fallow Media, yn olygydd cyfrannol The Stinging Fly ac yn aelod o fwrdd ymgynghorol Ledbury Poetry Critics, Iwerddon. Dyfarnwyd Gwobr Artist y Genhedlaeth Nesaf mewn Llenyddiaeth iddi gan Gyngor Celfyddydau Iwerddon a hi oedd enillydd cyntaf Gwobr i Fyfyriwr Cadair Barddoniaeth Iwerddon.
Twitter: @AriaEipe
[Credyd Llun: Angela Isaac Panat]
The Sweetness of Water gan Nathan Harris (Tinder Press / Headline)
Dau frawd a aned i gaethwasiaeth yw Landry a Prentiss a chânt eu rhyddhau o'r diwedd wrth i Ryfel Cartref America ddirwyn i'w ben chwerw. Wedi'u taflu allan i'r byd heb ddime goch, eu hunig obaith yw dod o hyd i waith mewn cymdeithas sy'n edrych arnynt o hyd â dirmyg yn unig.
Mae'r ffermwr George Walker a'i wraig Isabelle mewn sioc yn dilyn colled sydd wedi'u hysgwyd hyd at fêr eu hesgyrn. Ar ôl cyfarfod ar hap, maent yn cytuno i gyflogi'r brodyr ar eu tir ac, yn araf, mae ymddiriedaeth yn dechrau blodeuo rhwng y dieithriaid.
Ond byw ar fin y gyllell y mae'r noddfa hon, a chyn hir mae trasiedi'n achosi i drigolion y dref gyfagos droi eu drwgdybiaeth i gyfeiriad y cyfeillgarwch newydd hwn, â chanlyniadau dinistriol.
Nathan Harris, The Sweetness of Water (Tinder Press / Headline)
Mae Nathan Harris yn gymrawd Michener ym Mhrifysgol Tecsas. Enillodd y Wobr Kidd a ddyfarnwyd gan Anthony Doerr ac roedd ar restr fer Gwobr Ffuglen Tennessee Williams. The Sweetness of Water yw ei nofel gyntaf. Mae'n byw yn Austin, Tecsas.
[Credyd llun: Laurel Sager]
No One Is Talking About This gan Patricia Lockwood (Bloomsbury Circus, Bloomsbury Publishing)
Dyma stori am fywyd sy'n cael ei fyw mewn dau hanner.
Mae'n sôn am yr hyn sy'n digwydd pan fydd bywyd go iawn yn gwrthdaro â gwiriondeb cynyddol byd a brofir drwy sgrîn.
Mae am fyw mewn byd sy'n cynnwys digonedd o brawf bod daioni, empathi a chyfiawnder i'w cael yn y bydysawd, ac wmbredd o dystiolaeth i'r gwrthwyneb.
Myfyrdod ydyw am gariad, iaith a chysylltiad dynol gan un o leisiau mwyaf gwreiddiol ein hoes.
Patricia Lockwood, No One Is Talking About This (Bloomsbury Circus / Bloomsbury Publishing)
Mae Patricia Lockwood yn awdur pedwar llyfr, gan gynnwys y nofel a gyhoeddwyd yn 2021, No One is Talking About This, llyfr sydd wedi bod yn boblogaidd iawn ledled y byd ac a gafodd ei gynnwys ar restr fer y Wobr Booker a Gwobr y Menywod am Ffuglen, a'i gyfieithu i 20 iaith. Enillodd ei hunangofiant, Priestdaddy, a gyhoeddwyd yn 2017, Wobr Thurber am ysgrifennu doniol a chafodd ei gynnwys ar restr The Guardian o 100 llyfr gorau'r 21ain ganrif. Mae hi wedi ysgrifennu dau gasgliad o farddoniaeth hefyd, Motherland Fatherland Homelandsexuals (2014) a Balloon Pop Outlaw Black (2012). Mae gwaith Lockwood wedi cael ei gyhoeddi yn The New York Times, The New Yorker a London Review of Books, lle mae hi'n olygydd cyfrannol. Mae hi'n byw yn Savannah, Georgia.
Twitter: @TriciaLockwood
Open Water gan Caleb Azumah Nelson (Viking / Penguin General)
Mae dau berson ifanc yn cwrdd mewn tafarn yn ne-ddwyrain Llundain. Mae'r ddau'n Brydeinig ac yn ddu, enillodd y ddau ysgoloriaethau i ysgolion preifat lle bu'n anodd iddynt ymgartrefu a pherthyn, mae'r ddau bellach yn artistiaid - ffotograffydd yw ef a dawnsiwr yw hi - sy'n ceisio llwyddo mewn dinas sydd un funud yn eu dathlu, wedyn yn eu gwrthod. Yn betrusgar, yn dyner, maent yn cwympo mewn cariad. Ond hyd yn oed os ymddengys fod ffawd am i ddau berson fod gyda'i gilydd, gall ofn a thrais eu gwahanu o hyd.
Ar yr un pryd yn stori cariad ingol a hyfryd ac yn fewnwelediad treiddiol i hil a gwrywdod, mae Open Water yn gofyn beth mae'n ei olygu i fyw mewn byd sydd yn eich gweld fel corff Du yn unig, o fod yn ddiamddiffyn pan fydd pobl yn eich parchu am eich nerth yn unig, i ddod o hyd i ddiogelwch drwy gariad, dim ond i'w golli. Gydag angerdd hyfryd a theimladwy, mae Caleb Azumah Nelson wedi ysgrifennu nofel gyntaf Brydeinig bwysicaf y blynyddoedd diweddar.
Caleb Azumah Nelson, Open Water (Viking / Penguin General)
Mae Caleb Azumah Nelson yn ysgrifennwr ac yn ffotograffydd 27 oed sy'n byw yn ne-ddwyrain Llundain. Mae ei ffotograffiaeth wedi cael ei chynnwys ar restr fer y Wobr Palm Photo ac enillodd wobr Dewis y Bobl. Cafodd ei stori fer, PRAY, ei chynnwys ar restr fer Gwobr Stori Fer Genedlaethol y BBC yn 2020. Enillodd ei nofel gyntaf, Open Water, Wobr Nofel Gyntaf Costa a Gwobr Llyfr y Flwyddyn Bad Form, cafodd ei chynnwys ar restr fer Llyfr y Flwyddyn Waterstones, ac ar restrau hir Gwobr Dylan Thomas, Gwobr Gordon Burn a Gwobr Desmond Elliott. Cafodd ei ddewis ar gyfer anrhydedd '5 under 35' Sefydliad Cenedlaethol y Llyfr gan Brit Bennett yn 2021.
Twitter: @CalebANelson | Instagram: caleb_anelson
[Credyd llun: Stuart Simpson, Penguin Books]
Filthy Animals gan Brandon Taylor (Daunt Books Publishing)
Yn y gyfres o straeon cysylltiedig sydd wrth wraidd Filthy Animals, mae dyn ifanc yn cymryd camau petrusgar i ymwneud â'r byd eto. Wedi cael ei ryddhau o'r ysbyty'n ddiweddar, mae Lionel yn cwrdd â dau fyfyriwr dawns mewn parti. Mae'r berthynas rhwng Charles a Sophie yn anodd ei dehongli ond mae Lionel yn cael ei ddenu at y ddau ohonynt. Wrth iddo ymdrin â'u cyfarfodydd llawn tensiwn rhywiol, mae'n gorfod cydbwyso ei wendidau â'i unigrwydd - ac ystyried ei ddychweliad at fywyd. Yn rhywle arall, mae merch fach yn rhedeg yn wyllt er pryder ei gofalwr; mae anghydfodau cuddiedig rhwng grŵp o bobl ifanc yn dod i'r arwyneb mewn ffordd greulon yn ystod un noson o aeaf; ac mae menyw'n llawn ofn cyn oed gyntaf, dim ond i sylweddoli bod rhywbeth wedi'i dorri ar agor.
Yr hyn sy'n cysylltu'r straeon hyn yw'r tensiwn rhwng arwyneb pethau a dwyster ein bydoedd mewnol. Gydag empathi treiddgar, mae Brandon Taylor yn dangos er bod trais yn hofran wrth ymyl sawl cyfarfod, y ceir tynerwch a chariad hefyd.
Brandon Taylor, Filthy Animals (Daunt Books Publishing)
Brandon Taylor yw awdur y nofel uchel ei bri, Real Life, a gafodd ei chynnwys ar restr fer y Wobr Booker, ar restr hir Wobr Nofel Gyntaf y Ganolfan Ffuglen a'i henwi'n Ddewis Golygyddion The New York Times Book Review ac yn Llyfr Ffuglen y Flwyddyn Foyles. Graddiodd o Weithdy Ysgrifenwyr Iowa, lle bu'n Gymrawd y Celfyddydau Iowa mewn ffuglen.
Twitter: @blgtylr
[Credyd llun: Bill Adams]
