Pascoe Grenfell a’i Feibion

Mae’r casgliad yn cwmpasu’r cyfnod rhwng 1783 a 1897 ac mae’n cynnwys cytundebau partneriaeth, cofnodion cwmni a phapurau swyddfa gan gynnwys cofnodion ariannol ynghyd â phapurau teuluol ac ymddiriedolwyr.

Mewn cyfle cyflogadwyedd peilot gwahoddwyd dau fyfyriwr i hyrwyddo’r archifau, a phenderfynodd un o’r myfyrwyr hynny, Leah Hewitt, i archwilio casgliad Cwmni Tunplat Old Castle ac i ddangos pa mor ddefnyddiol yw’r casgliad wrth wneud gwaith ymchwil.

Themâu

Busnes ac Economeg

BETH YW E? Mae’r casgliad hwn yn dal gwybodaeth am gwmni Pascoe Grenfell a’i Feibion Cyf, ers adeg ei sefydlu (yn wreiddiol fel Pascoe Grenfell a’i Feibion) yn 1829, tan i’r cwmni ddiddymu’n wirfoddol ar 7 Hydref 1892. Mae hwn yn gasgliad diddorol iawn o amryw ddeunyddiau’n amlygu pynciau busnes dros gyfnod o 63 blynedd.

BETH YW’R FFYNONELLAU? Ceir rhai ffynonellau yn y casgliad sy’n rhychwantu economeg popeth a oedd yn ymwneud â’r cwmni, megis: erthyglau partneriaeth; copïau o gytundebau; gwybodaeth am gyfranddaliadau; llyfrau cyfrifon a phapurau ariannol; cofnodion treth; llyfrau cofnodion, cofnodion presenoldeb ac agendâu cyfarfodydd y cyfarwyddwr. Mae’r dogfennau hyn yn dilyn uchafbwyntiau’r cwmni a hefyd ei gyfnodau anodd yn y pendraw ac maent yn rhoi manylion am sut yr oedd y cwmni’n cael ei redeg.

BETH SY’N EI WNEUD YN DDIDDOROL? Yr hyn sy’n gwneud y casgliad hwn mor arbennig yw ei fod yn dogfennu diddymu gwirfoddol y cwmni. Y cwestiwn parhaus o ran pam yn union y gwnaeth y cwmni ddiddymu’n wirfoddol (a’r ffaith bod y penderfyniad hwn wedi’i wneud o gwbl) yn bwnc â photensial mawr ar gyfer ymchwil traethawd hir. Mae dymchweliad y cwmni yn thema gref trwy gydol y casgliad cyfan. Mae’r deunyddiau’n dilyn y broses ddiddymu, o sut a phaham y penderfynodd y cwmni ddiddymu yn ei ddyddiau olaf.

Cymdeithas

BETH YW E? Yn ogystal â gwybodaeth am Pascoe Grenfell a’i Feibion Cyf, mae’r casgliad hefyd yn cynnwys deunydd ynghylch y teulu Grenfell. Nid oes modd gwadu dylanwad y teulu ar y busnes ac ar y gymuned leol yn Abertawe. Mae’r wybodaeth a gynhwysir yn y casgliad hwn yn rhoi cipolwg i ni ar fywydau personol aelodau gwahanol o’r teulu, mewnwelediad i gymdeithas a’r dosbarthiadau, a bywyd y teulu dros gyfnod sy’n para hanner can mlynedd.

BETH YW’R FFYNONELLAU? Ceir deunyddiau yn y casgliad sy’n ymdrin â holl gyfnodau bywyd: o gytundebau priodas; gohebiaeth ystâd; a rhestrau o eiddo etifeddol, i lythyrau a thelegramau rhwng aelodau’r teulu (a rhai wynebau enwog megis y Frenhines Fictoria), i gydymdeimladau wedi marwolaeth aelodau Grenfell ac ewyllysiau.

BETH SY’N EI WNEUD YN DDIDDOROL? Aelodau’r teulu a’u bywydau personol. Rhydd y casgliad hwn fewnwelediad i fusnes a bywydau personol teulu dylanwadol o’r bedwaredd ganrif ar bymtheg. Gellir arholi eu bywydau mewn mwy o fanylder drwy natur ddeuol y casgliad i greu darlun cliriach o’r teulu a safleoedd cymdeithasol uwch yn y 1800au.

Rhywedd a Chyllid

BETH YW E? Trwy gydol y casgliad ceir enghreifftiau o’r profiad gafodd menywod gyda’u harian: sef y ffordd y byddai’r dynion yn eu bywydau’n cyfyngu i raddau helaeth ar reolaeth y menywod ar eu harian eu hunain drwy reoli eu mynediad at yr arian ynghyd â’r ffordd y gallent ei wario.

BETH YW’R FFYNONELLAU? Mae hon yn elfen achlysurol o’r llyfr cofnodion ond ceir enghreifftiau diddorol megis y nodion sy’n disgrifio’r amodau yr oedd yn rhaid i’r menywod eu derbyn er mwyn cael mynediad at eu harian, fel y modd y byddai’r arian dim ond yn cael ei dalu allan iddynt “dan gyngor cyfreithiol”. Hefyd, y Weithred Benodi gan Charles Pascoe Grenfell sy’n gadael yn ffurfiol “un chwarter cyfartal" o £10,000 a dim byd mwy ar ôl ei farwolaeth i’w ferch Maria Georgianna Grenfell. Mae cytundeb priodas William Grenfell a Mrs Frances Dorlase a’r cytundeb ôl-briodasol gan Thomas Frances Leyshon a’i wraig Eleanor Du Pre Leyshon, oll yn darlunio’r rheolaeth a oedd gan y dynion fel ymddiriedolwyr dros arian y menywod.

BETH SY’N EI WNEUD YN DDIDDOROL? Amlygrwydd rhywiaeth yn y cofnodion. Mae digon i’w ddysgu am y 1800au a chymdeithas yn ystod y cyfnod hwnnw o’r ffynonellau hyn. Maent yn darparu enghreifftiau rhyfeddol o’r cyfyngiadau a roddwyd ar fenywod yn hwyrach yn y 1800au a allai, er enghraifft, fod yn ffynhonnell ddefnyddiol i’w defnyddio wrth astudio safle ariannol menywod yn y cyfnod hwn. Gallent hefyd ddarparu manylion i unrhyw un sydd â diddordeb mewn gwneud ymchwil ar astudiaeth achos ar y teulu Grenfell fel teulu cyfoethog, i weld ble a sut y byddent yn gwario eu harian a sut y byddent yn trefnu eu harian personol a busnes.

Cyflogaeth

BETH YW E? Gan fod y casgliad yn canolbwyntio ar fusnes y cwmni, mae cyflogaeth yn thema bwysig. Gall hefyd ddarparu gwybodaeth unigryw fel casgliad sy’n adlewyrchu’r newidiadau a effeithiodd ar y cyflogeion pan ddiddymodd y cwmni.

BETH YW’R FFYNONELLAU? Ceir y rhan fwyaf o’r ffynonellau sy’n ymwneud â chyflogaeth yn llyfr cofnodion cyfarfodydd y cyfarwyddwr, sy’n rhoi manylion ynghylch y digwyddiadau a effeithiodd ar y cwmni megis y gweithredu diwydiannol posibl gan y gweithwyr. Ceir y rhestr o’r cyflogau a dalwyd i reolwyr a chlercod yn Abertawe a Llundain ac mae hefyd yn amlygu profiad y gweithwyr yn nwy gangen y cwmni.

BETH SY’N EI WNEUD YN DDIDDOROL? Gallai unrhyw un a hoffai wybod am brofiad y gweithwyr mewn cwmni a oedd yn y broses o ddiddymu, ddefnyddio’r cofnodion hyn i weld sut yr oedd safle'r gweithwyr yn y cwmni’n cydberthyn â faint o rybudd a roddwyd iddynt, o’r wythnos o rybudd a roddwyd i’r gweithwyr yn y felin i’r cyfnod tri mis o rybudd a roddwyd i Mr Bishop (y rheolwr). Cyn i’r cwmni ddiddymu, arweiniodd problemau o fewn y cwmni at streiciau ac roedd y berthynas rhwng y dynion a’r rheolwyr dan bwysau. Fel y cyfryw, mae’r casgliad hwn yn dal gwybodaeth ddiddorol iawn i unrhyw un sydd â diddordeb mewn ymchwilio i gyflogaeth neu brofiad y gweithwyr yn y 1800au.