Adroddiad Blynyddol Safonau'r Gymraeg 2023-2024

Cyfeiria’r Adroddiad Blynyddol hwn at y cyfnod rhwng 1 Awst 2023 a 31 Gorffennaf 2024 a’r modd y gweithredwyd Safonau’r Iaith Gymraeg ym Mhrifysgol Abertawe.

Mae’r adroddiad yn amlinellu’r camau a roddwyd ar waith gan y Brifysgol er mwyn sicrhau ei bod yn cydymffurfio â’r Safonau Iaith. Mae’r adroddiad hefyd yn amlygu rhai llwyddiannau penodol ac yn amlinellu amcanion datblygu ar gyfer 2024-25. Gellir gweld copi o Hysbysiad Cydymffurfio Prifysgol Abertawe yma.

Yn ystod y flwyddyn academaidd 2023-24, dangosodd y Brifysgol ei hymrwymiad i’r Gymraeg drwy benodi yr Athro Gwenno Ffrancon, Cyfarwyddwr Academi Hywel Teifi, yn Ddirprwy Is-ganghellor Cynorthwyol ar gyfer y Gymraeg, Diwylliant a Threftadaeth. Bwriad y rôl yw gwreiddio’r weledigaeth strategol ar gyfer agenda’r Gymraeg yn Abertawe, gan gyfoethogi profiad myfyrwyr drwy hwyluso mynediad at gyfleoedd dysgu ac addysgu’r Gymraeg, ysgogi ymchwil a mentergarwch Cymraeg, a chefnogi’r Gymraeg a Chymreictod yn y Brifysgol.

Yn ystod y flwyddyn, bu Swyddog Polisi a Chydymffurfiaeth y Gymraeg ac Academi Hywel Teifi yn canolbwyntio ar yr amcanion canlynol:

• Datblygu e-fodiwl ymwybyddiaeth iaith ar gyfer holl staff y Brifysgol – nod yr e-fodiwl yw hyrwyddo’r Gymraeg, gan esbonio goblygiadau Safonau’r Gymraeg i staff y Brifysgol yn ogystal ag amlinellu’r cyfleoedd i staff ddysgu a defnyddio’r Gymraeg, a deall sut mae’r Brifysgol yn cefnogi myfyrwyr i ddefnyddio’u Cymraeg wrth astudio a chymdeithasu. Cyflwynir elfennau cyffredinol am Gymru a’r Gymraeg hefyd. Bydd y modiwl ymwybyddiaeth iaith yn orfodol i holl staff y Brifysgol. Bwriedir lansio’r e-fodiwl yn hanner cyntaf y flwyddyn academaidd 2024-25.
• Parhau i gryfhau prosesau monitro mewnol – sicrhawyd bod proses gadarn o fonitro’r cyfadrannau ar waith, a dechreuwyd ar y gwaith o adolygu prosesau monitro’r gwasanaethau proffesiynol.
• Cryfhau’r broses cynllunio gweithlu a chategorïo sgiliau Cymraeg mewn swyddi i ddiwallu gofynion ein gwasanaethau – mewn ymateb i adborth gan swyddfa’r Comisiynydd cryfhawyd y ffordd y mae’r Brifysgol yn categoreiddio’r sgiliau Cymraeg sydd eu hangen wrth recriwtio i swyddi. Diwygiwyd y modd y mae swyddi’n cael eu hysbysebu, gan amlygu’n glir lefel y gofyn o ran sgiliau iaith Gymraeg. Mae’r gwaith o adolygu’r prosesau recriwtio mewn perthynas â’r Gymraeg yn parhau, law yn llaw â’r gwaith mae Swyddfa’r Comisiynydd yn ei wneud i geisio cysoni’r prosesau hyn ar draws y sector cyhoeddus. Yn ystod y flwyddyn, crëwyd dashfwrdd PowerBI sy’n dangos sgiliau Cymraeg aelodau staff, gyda’r gallu i chwilio fesul cyfadran/adran/rôl ac yn y blaen. Mae hyn o gymorth wrth gynghori a chynllunio ar gyfer y Gymraeg.
• Cefnogi’r gwaith o ail-gyflunio’r Gwasanaeth Cyfieithu - gosodwyd system a phrosesau mewnol newydd yn eu lle ar gyfer cyflwyno cais am gyfieithiad i hwyluso’r defnydd o’r gwasanaeth. Mae’n gosod allan amseroedd aros arferol ar gyfer cyfieithiadau yn ddibynnol ar nifer y geiriau, er mwyn sicrhau bod gwell dealltwriaeth o’r angen i gynnwys y Gymraeg wrth gynllunio.

Ers Haf 2022, mae Academi Hywel Teifi bellach yn cynnwys y tair uned ganlynol:

• Uned Darpariaeth Academaidd, Diwylliant a Chreadigol – sy’n cynnwys Cangen Prifysgol Abertawe o’r Coleg Cymraeg Cenedlaethol a Thŷ’r Gwrhyd, sef Canolfan Gymraeg Pontardawe
• Uned Dysgu Cymraeg Ardal Bae Abertawe – sy’n rhan o’r Ganolfan Dysgu Cymraeg Genedlaethol
• Yr Uned Cyfieithu a Chydymffurfiaeth Iaith – sy’n cynnwys cyfieithwyr Cymraeg y Brifysgol a Swyddog Polisi a Chydymffurfiaeth y Gymraeg.

Mae Pwyllgor Strategaeth y Gymraeg yn sicrhau gweithredu yn erbyn amcanion Strategaeth Iaith a Diwylliant Cymraeg Prifysgol Abertawe, a datblygu addysg cyfrwng Cymraeg yn y Brifysgol. Cadeirir y Pwyllgor, sy’n cyfarfod yn fisol, gan y Dirprwy Is-ganghellor Cynorthwyol ar gyfer y Gymraeg, yr Athro Gwenno Ffrancon, Cyfarwyddwr Academi Hywel Teifi. Mae aelodau’r pwyllgor yn cynnwys penaethiaid y tair uned Academi Hywel Teifi uchod, ynghyd ag Arweinyddion y Gymraeg y tair Cyfadran, a Swyddog Prosiect Strategaeth y Gymraeg. Mae’r pwyllgor yn gweithredu fel cynghorydd arbenigol i Uwch Dîm Rheoli Prifysgol Abertawe, gan argymell newidiadau i’r strategaeth gyffredinol, neu fentrau unigol, er mwyn cynyddu’r tebygolrwydd o gyflawni amcanion strategol y Brifysgol. Mae’n goruchwylio gwaith Academi Hywel Teifi, Cangen Abertawe o'r Coleg Cymraeg Cenedlaethol a’r gwaith o gydymffurfio â Safonau'r Gymraeg gan godi ymwybyddiaeth o berthnasedd a phwysigrwydd y Gymraeg i’r Brifysgol.

Rôl Swyddog Polisi a Chydymffurfiaeth y Gymraeg yn y Brifysgol, Nia Besley, yw hyrwyddo, hwyluso, cefnogi a monitro gweithrediad Safonau’r Gymraeg.

Macsen Davies oedd Swyddog Materion Cymraeg llawn amser Undeb Myfyrwyr Prifysgol Abertawe ar gyfer 2023-24. Bu’n cadeirio fforymau tymhorol i fyfyrwyr cyfrwng Cymraeg fel rhan o’i rôl yn yr Undeb ond hefyd yn rhinwedd ei rôl fel Cadeirydd Fforwm Myfyrwyr Cangen Abertawe o’r Coleg Cymraeg. Ym mis Gorffennaf 2024, daeth Carys Dukes i’r rôl ar gyfer 2024-25.

Bellach, mae gan bob cyfadran Arweinydd y Gymraeg. Mae Arweinyddion y Gymraeg yn gyfrifol am gydlynu darpariaeth academaidd cyfrwng Cymraeg y gyfadran yn ogystal â bod â throsolwg o weithrediad Safonau’r Gymraeg yng nghyd-destun profiadau myfyrwyr y gyfadran.

Mae Strategaeth Iaith a Diwylliant Cymraeg y Brifysgol wedi bod ar waith bellach ers Mehefin 2022. Mae’r Strategaeth yn seiliedig ar bedwar piler allweddol, sef Diwylliant ein Prifysgol, Profiad y Dysgwr, Gwreiddio’r Gymraeg ledled y Brifysgol, a Chefnogi ein Hymchwil a’n Cenhadaeth Ddinesig. Dyma rhai o uchafbwyntiau’r flwyddyn a fu mewn perthynas â’r pedwar piler:

Diwylliant ein Prifysgol

Prif nod y piler hwn yw sicrhau bod ein Prifysgol yn gartref i gymuned o fyfyrwyr a staff amlieithog ac amlddiwylliannol sy’n groesawgar ac yn ffyniannus.

Wrth ddechrau swydd yn y Brifysgol, caiff pob aelod o staff newydd sesiwn anwytho sy’n cynnwys cyflwyniad i’r Gymraeg ac i Safonau’r Gymraeg. Mae’r cyflwyniad yn cyfeirio at gyfleoedd i ddysgu mwy am unrhyw agwedd ar y Gymraeg. Mae’r sesiwn ar gael yn y Gymraeg hefyd. Yn ogystal â hyn, o’r flwyddyn academaidd 2024-25 ymlaen, bydd e-fodiwl ymwybyddiaeth iaith newydd ar gael a bydd hwn yn orfodol i holl staff y Brifysgol.

Ceir cyfleoedd i staff gwrdd â staff Cymraeg eraill, gan gynnwys sesiynau anffurfiol dros baned, sesiynau cinio a chynllunio sy’n trafod blaenoriaethau Cymraeg gyda staff academaidd a gweinyddol, a fforymau’r Coleg Cymraeg. Mae’r rhain oll yn agored i holl staff y Brifysgol.

Yn ystod y flwyddyn a fu, llwyddodd elusen gwirfoddoli myfyrwyr y Brifysgol ‘Discovery’, i dderbyn cydnabyddiaeth ‘Cynnig Cymraeg’ y Comisiynydd. Yn sgil y gwaith a wnaethpwyd gan Discovery i ddatblygu eu cyfleoedd Cymraeg - sy’n cynnwys clwb Cymraeg i staff a myfyrwyr, cyfleoedd gwirfoddoli gyda Tŷ Tawe, ac ystod o gyfleoedd gwirfoddoli galw heibio i siaradwyr Cymraeg newydd neu rhugl yn ogystal â rhai sy'n dymuno dysgu ychydig am yr iaith - mae Academi Hywel Teifi yn cydweithio yn agos gyda’r elusen erbyn hyn i ehangu’r cyfleoedd Cymraeg i staff a myfyrwyr. At hynny, derbyniodd un o wirfoddolwyr yr elusen, Priya Dodiya, Wobr Mered y Coleg Cymraeg ar gyfer 2024 am ei gwaith hithau gyda’r elusen yn hyrwyddo’r cyfleoedd i fyfyrwyr rhyngwladol ddod i gyswllt â’r Gymraeg.

Hyrwyddir hawliau Cymraeg myfyrwyr ar adegau penodol o’r flwyddyn. Yn gyntaf, wrth gofrestru ym mis Medi, ac eto ar ddiwrnodau penodol megis Diwrnod Shw’ Mae, cyfnod ymgyrch ‘Defnyddia dy Gymraeg’ Comisiynydd y Gymraeg, Dydd Gŵyl Dewi ac ati. Caiff yr wybodaeth ei rhannu’n barhaus hefyd ar wefan a chyfryngau cymdeithasol Academi Hywel Teifi.

Yn ystod y flwyddyn, crëwyd fideo penodol ar gyfer denu darpar-fyfyrwyr Cymraeg ac arddangos y profiad Cymraeg sydd ar gael iddynt ym Mhrifysgol Abertawe. Mae’r fideo wedi derbyn adborth cadarnhaol iawn gan staff, myfyrwyr a darpar-fyfyrwyr y Brifysgol ac fe wobrwywyd y tîm mewnol a’i creodd â gwobr ‘Categori Dylunio Digidol Mewnol Gorau’ The Association of Creative and Print Managers in Education.

Wrth gydweithio ag Undeb Myfyrwyr Prifysgol Abertawe, mae Aelwyd yr Urdd ar gyfer myfyrwyr y Brifysgol, Aelwyd yr Elyrch, yn cyfarfod yn gyson er mwyn darparu cyfleoedd i gymdeithasu a datblygu sgiliau i’n myfyrwyr cyfrwng Cymraeg. Mae’r aelwyd wedi cystadlu yn Eisteddfod yr Urdd dros y ddwy flynedd ddiwethaf.

Ym mis Mawrth 2024, bu Prifysgol Abertawe’n gartref i Eisteddfod Ryng-golegol Cymru 2024. Croesawyd cannoedd o fyfyrwyr iaith Gymraeg i Gampws y Bae am benwythnos o chwaraeon, eisteddfota a chymdethasu trwy’r Gymraeg, diolch i ffrwyth cydweithio rhwng Undeb Myfyrwyr Prifysgol Abertawe, Y GymGym, Aelwyd yr Elyrch ac Academi Hywel Teifi.

Profiad y Dysgwr

Yn ystod 2024, dechreuodd Prifysgol Abertawe ar y gwaith o drawsnewid ei chwricwlwm. Mae’n brosiect dwy flynedd gyda’r addasiadau i’r cwricwlwm i’w gweithredu o Fedi 2025 ymlaen. Ond, mae’r paratoadau eisoes ar waith a thrafodaethau eang wedi eu cynnal ar draws y sefydliad i adnabod blaenoriaethau’r Brifysgol – ei staff, myfyrwyr, a rhanddeiliaid eraill, gan gynnwys cyflogwyr – ar gyfer ei chwricwlwm i’r dyfodol. Ynghyd â hyn, mae Priodoleddau Graddedigion Abertawe yn cael eu cynllunio a Strategaeth Addysg newydd ar gyfer 2025-30. Mae staff Academi Hywel Teifi ac Arweinwyr Cymraeg y cyfadrannau wedi bod yn rhan greiddiol o’r trafodaethau a’r cynllunio hyn gan sicrhau bod y Gymraeg, yr iaith ei hun a’r ddarpariaeth academaidd cyfrwng Cymraeg, yn derbyn ystyriaeth deilwng a’i chynnwys. O ganlyniad, bydd y cwricwlwm yn ehangu’r cyfleoedd i ateb anghenion sgiliau a gweithleoedd Cymru ac i gyflwyno’r genedl, ei hanes, ei diwylliant i’n holl fyfyrwyr.

Mae’r Brifysgol yn parhau i gefnogi myfyrwyr sy’n astudio elfennau o’u cwrs trwy gyfrwng y Gymraeg neu sy’n dewis cael eu hasesu trwy’r Gymraeg. Gan gydweithio â’r Coleg Cymraeg mae’r Brifysgol yn parhau i ddatblygu ei darpariaeth cyfrwng Cymraeg ar draws y pynciau gyda darpariaeth newydd yn cael ei chyflwyno mewn Astudiaethau Busnes yn ystod 2024-25. Adeiladwyd hefyd ar y datblygiadau a welwyd yn y flwyddyn flaenorol mewn Gwyddorau Parafeddygol, Seicoleg ac Addysg a chytunwyd ar lwybr newydd i astudio trwy’r Gymraeg mewn Cemeg a Chyfrifiadureg ar gyfer 2024-25 ymlaen.

Yn ystod y flwyddyn a fu, addaswyd y drefn o ddarparu cefnogaeth fugeiliol i fyfyrwyr. Symudwyd o drefn ‘Mentoriaid Academaidd’ i drefn ‘Tiwtoriaid Personol’ a sicrhawyd bod myfyrwyr sy’n siaradwyr Cymraeg yn cael tiwtor personol cyfrwng Cymraeg. Er mwyn cefnogi’r newid hwn, crëwyd pecyn cefnogaeth ddwyieithog i diwtoriaid personol ar borth dysgu’r Brifysgol. Mae'r pecyn hwn yn darparu gwybodaeth i diwtoriaid personol a dolenni perthnasol er mwyn hwyluso eu mynediad at wybodaeth bellach. Mae'r adnoddau'n cynnwys gwybodaeth am y ddarpariaeth cyfrwng Cymraeg academaidd, y gefnogaeth astudio drwy'r Ganolfan Llwyddiant Academaidd, y cwrs cyflogadwyedd Cymraeg i fyfyrwyr ar Canvas, a'r ysgoloriaethau sydd ar gael i fyfyrwyr sy'n astudio'n Gymraeg. Mae'r pecyn hefyd yn cynnwys negeseuon cadarnhaol am astudio trwy'r Gymraeg, polisïau a strategaethau perthnasol, gwybodaeth am gyflwyno gwaith ac asesu’n Gymraeg, hawliau myfyrwyr a’r cyfleoedd Cymraeg ehangach sydd ar gael i fyfyrwyr gan gynnwys dysgu Cymraeg.

Hefyd, mae’r Brifysgol wedi gwella’r broses ar gyfer myfyrwyr sy’n dymuno cyflwyno gwaith ysgrifenedig i’w asesu yn y Gymraeg. Rhoddwyd sylw ar ddechrau’r flwyddyn academaidd i’r angen i gyfadrannau hyrwyddo’r hawl i fyfyrwyr, ac mae’r broses nawr yn gliriach ac yn fwy syml.

Cynigir cyfle blynyddol i staff a myfyrwyr i gwblhau Tystysgrif Sgiliau Iaith y Coleg Cymraeg Cenedlaethol. Yn ystod 2023-24, cwblhaodd 9 person y dystysgrif gan gynnwys 3 aelod o staff.

Gwreiddio’r Gymraeg ledled y Brifysgol

Nod y piler hwn yw parhau i ganolbwyntio ar gydymffurfio â gofynion Safonau’r Gymraeg trwy wella cyfleoedd i hyrwyddo’r Gymraeg ar draws ein cymuned a chynyddu ein buddsoddiad mewn meysydd sy’n allweddol i gefnogi ein huchelgeisiau, megis cyfieithu.                                                                                                

Crëwyd canllawiau newydd yn ystod y flwyddyn ynghylch defnyddio’r Gymraeg mewn digwyddiadau a chyfarfodydd. Mae’r canllawiau yn cynnwys digwyddiadau a chyfarfodydd mewnol ac allanol, ynghyd ag arfer da ynghylch defnyddio cyfieithu ar y pryd lle bo’n berthnasol. Nod y canllawiau yw sicrhau cydymffurfiaeth a chryfhau’r defnydd o’r Gymraeg yn fewnol.

Yng nghyd-destun y ddarpariaeth addysgiadol, bu gwaith yn mynd rhagddo ar ddechrau Haf 2024 i gyflwyno trefn gofrestru-di-ofyn ar fodiwlau craidd cyfrwng Cymraeg ar gyfer myfyrwyr rhugl eu Cymraeg fyddai’n ymuno â’r Brifysgol am y tro cyntaf ym Medi 2024. Cyflwynwyd y drefn yn dilyn asesu canlyniadau peilot llwyddiannus yn Ysgol y Gyfraith y flwyddyn flaenorol. Gweithredwyd y cynllun o fis Medi 2024 ymlaen ac mae gwaith yn mynd rhagddo yn ystod tymor y Gaeaf 2024-25 i asesu ei lwyddiant, ei effaith a’r camau nesaf ar gyfer y drefn. Adroddir ymhellach ar hyn i Swyddfa’r Comisiynydd yn 2025.

Cefnogi ein hymchwil a’n cenhadaeth ddinesig

Dan arweiniad arweinyddion Cymraeg y cyfadrannau, a chyda cefnogaeth Academi Hywel Teifi, sefydlwyd Rhwydwaith Ymchwil Cymraeg ar gyfer staff a myfyrwyr ôl-raddedig y Brifysgol. Cynhaliwyd dau ddigwyddiad o fewn y flwyddyn i rannu arfer dda a chlywed mwy am y gwaith sydd yn cael ei gyflawni yn Gymraeg, neu ynghlwm â’r Gymraeg, ar draws cymuned y Brifysgol.

Parhawyd i gefnogi myfyrwyr ôl-radd y Brifysgol oedd yn dymuno ymchwilio trwy’r Gymraeg gan fanteisio ar gynllun Ysgoloriaethau Ymchwil y Coleg Cymraeg a dyfarnu Ysgoloriaeth Goffa Hywel Teifi. Bellach mae 20 o fyfyrwyr yn cyflawni PhD trwy’r Gymraeg ym Mhrifysgol Abertawe a hynny ar draws ystod eang o bynciau, o Feddygaeth i’r Gymraeg, ac o Ddaearyddiaeth i Gyfieithu.

Ym mis Mawrth 2024 cynhaliwyd Cyngres Gofalu yn Gymraeg ar y cyd â Bwrdd Iechyd Prifysgol Bae Abertawe. Cafwyd cyflwyniadau amrywiol am y Gymraeg ym maes iechyd ynghyd â thrafodaeth panel oedd yn cynnwys Comisiynydd y Gymraeg, Cyfarwyddwr Gweithredol Nyrsio a Phrofiad y Claf, Meddyg Teulu a darlithydd Biofeddygaeth cyfrwng Cymraeg y Brifysgol.

Yn ôl ei harfer, mynychodd y Brifysgol ddwy Eisteddfod genedlaethol Cymru, gan noddi a churadu rhaglenni y GwyddonLe yn yr Urdd a’r Babell Lên yn y Brifwyl. Parhawyd gyda’r gwaith o arwain Canolfan Gymraeg Cwm Tawe, Tŷ’r Gwrhyd, a chydweithio’n agos gyda Thŷ Tawe ynghanol dinas Abertawe a’r ddwy Fenter Iaith Leol yn Abertawe a CNPT.

Cyhoeddwyd newyddlen Gymraeg flynyddol y Brifysgol, Arwain, i rannu straeon a datblygiadau’r Brifysgol gyda’r gymuned iaith Gymraeg.

Mae Swyddog Polisi’r Gymraeg yn parhau i hyrwyddo’r safonau cyflenwi gwasanaethau ac yn hyfforddi staff ynghylch y gofynion, yn ogystal â monitro cydymffurfiaeth mewn amryw ffyrdd: dulliau e-gyfathrebu mewnol amrywiol, sesiynau sefydlu staff newydd, cymorthfeydd pwrpasol a hyfforddiant penodol. Gweithir hefyd gyda chorff y myfyrwyr i bwysleisio eu hawliau.

Wrth gynnal gwaith monitro’r cyfadrannau, mae’r Swyddog Polisi a Chydymffurfiaeth yn cynnal log ar gyfer pob cyfadran sy’n cynnwys canfyddiadau holiadur hunanasesu blynyddol, monitro strwythuredig neu ar hap gan y Swyddog Polisi a Chydymffurfiaeth a chynnwys unrhyw adborth neu gwynion a dderbynnir. Mae’r log yn nodi’r categori bras (e.e. gohebiaeth) ynghyd â dyddiad targed ar gyfer pob mater a nodir. Mae’r unedau gwasanaethau proffesiynol hefyd yn cwblhau hunanasesiad blynyddol.

Yn ystod y flwyddyn, crëwyd canllawiau mewnol newydd ar sut i ystyried y Gymraeg wrth greu adnoddau sy’n ymwneud ag ymchwil. Adolygwyd ystyriaethau o’r Gymraeg yn y broses fewnol wrth baratoi ar gyfer ymgeisio am grantiau ymchwil allanol. Mae’r broses nawr yn cynnig cyngor mwy manwl am yr hyn y dylid ei ystyried o ran y Gymraeg, pa ddeunydd y dylid ei gael yn ddwyieithog, a sut mae mynd ati i dderbyn cyfieithiad o unrhyw ddeunydd perthnasol.

Mae cynlluniau ar waith i gynnal gweminar a fydd yn agored i holl staff y Brifysgol i esbonio newidiadau yng ngweithdrefnau cyfieithu’r Brifysgol ynghyd â’r Polisi Defnyddio’r Gymraeg newydd.

Mae pob polisi a strategaeth newydd yn destun prosesau Asesiad o Effaith ar Gydraddoldeb (“EqIA”) y Brifysgol. Mae adran ynglŷn â’r Gymraeg ar bob ffurflen EqIA. Mae astudiaethau achos yn ffurfio rhan o dempled y ffurflen er mwyn cynorthwyo’r broses o ystyried yn llawn y goblygiadau o safbwynt y Gymraeg. Mae tîm Cydraddoldeb y Brifysgol yn cydweithio â Swyddog Polisi a Chydymffurfiaeth y Gymraeg i ddadansoddi ffurflenni EqIA drafft fel y gellir ymyrryd yn gynnar yn y broses o benderfynu, yn ôl yr angen. Mae Swyddog Polisi a Chydymffurfiaeth y Gymraeg yn cadw cofnod o’r holl asesiadau sydd wedi’u cyflawni.

Trwy aelodaeth Cyfarwyddwr yr Academi o Uwch Dîm Rheoli Gwasanaethau Proffesiynol y Brifysgol ers Haf 2022, mae bellach modd clywed ynghynt am unrhyw newidiadau arfaethedig a darparu ymyrraeth gynnar mewn unrhyw waith addasu polisïau.

Cwblhawyd yr Asesiadau Effaith Cydraddoldeb a’r Gymraeg canlynol yn ystod y cyfnod dan sylw:

Polisi Hygyrchedd Digidol

Cynllun Cefnogaeth Cyflogadwyedd i Fyfyrwyr

Polisi Defnydd Digidol Derbyniol

Polisi Diogelwch Gwybodaeth a Seiber

Polisi Prosesu Data a Gwybodaeth

Polisi Mynediad Gweinyddol (TG)

Polisi Iechyd Meddwl

Polisi Cyfieithu Deunydd Academaidd

Polisi Adrodd a Chefnogi

Polisi Cydraddoldeb Myfyrwyr

a Pholisi Adborth Myfyrwyr

Yn ystod sesiynau hyfforddi i staff newydd a sesiynau hyfforddi ynghylch Safonau’r Gymraeg, cyfeirir staff at Bolisi Defnyddio’r Gymraeg yn y Gwaith y Brifysgol, gan esbonio bod hawliau penodol gan staff y Brifysgol.

Bydd pob cyflogai newydd sy’n nodi pan gynigir iddo a hoffai gyfweliad cyfrwng Cymraeg, ac aelodau staff presennol sy’n datgan pan ofynnir iddynt mai’r Gymraeg yw eu dewis iaith, yn derbyn cytundeb cyflogaeth yn y Gymraeg, yn ogystal â gohebiaeth a gyfeirir ato’n unigol sy’n ymwneud a’i gyflogaeth.

Mae staff yn gallu nodi eu dewis iaith ar y system adnoddau dynol, ABW, a chaiff y cofnod hwn ei wirio wrth ohebu gyda staff. Rhoddir gwybod i staff, trwy hyfforddiant gan Swyddog Polisi’r Gymraeg a chanllaw ar fewnrwyd y staff, sut y gellir gwirio a diweddaru’r wybodaeth hon.

Gofynnir i bob ymgeisydd swydd am ei sgiliau Cymraeg, a chaiff y wybodaeth a ddarperir ei fwydo i mewn i’r system adnoddau dynol os caiff yr unigolyn ei benodi. Mae modd i aelodau staff ddiweddaru eu sgiliau Cymraeg drwy ddull hunanwasanaeth yn y system adnoddau dynol, ac fe’u hatgoffir i wneud hyn fel rhan o’r hyfforddiant a gaiff ei ddarparu gan Swyddog Polisi’r Gymraeg ac ar fewnrwyd staff y Brifysgol. Anogir staff hefyd i ailystyried y wybodaeth hon wrth iddynt wella eu sgiliau Cymraeg.

Yn ystod y flwyddyn flaenorol, datblygwyd bathodyn Cymraeg (rhugl neu ganolradd) ar gyfer cyfrifon Outlook aelodau staff. Anfonwyd bathodyn at bob aelod staff oedd wedi nodi sgiliau rhugl neu ganolradd, ac erbyn hyn, mae’r Swyddog Polisi a Chydymffurfiaeth yn derbyn adroddiad misol sy’n dangos pob aelod o staff newydd, gyda’u dewis iaith a’u sgiliau iaith. Anfonir gair o groeso at yr aelod staff newydd gan amlinellu’u hawliau Cymraeg, a’r cyfleoedd Cymraeg sydd ar gael yn y Brifysgol. Mae hyn yn cynnwys dyddiadau unrhyw gyfarfodydd neu ddigwyddiadau perthnasol sydd i ddod. Caiff y bathodyn ei atodi, ynghyd â chanllawiau ar sut i’w lanlwytho. Mae’r defnydd o’r bathodyn wedi gwella amlygrwydd siaradwyr Cymraeg ar draws y Brifysgol, ac mae staff yn croesawu’r defnydd ohono.

CYFANSWM STAFF 3736  (3821 yn 2023)

Staff gweinyddol 1998      (Cyfanswm 2112 yn 2023)

*Mae’r opsiwn i beidio â dweud wedi’i ddileu o’r system erbyn hyn

Staff Academaidd 1701  (Cyfanswm 1712 yn 2023)

Newid yn y canran o siaradwyr Cymraeg rhwng adroddiad 2022-23 ac adroddiad 2023-24 o ran sgiliau siarad Cymraeg:

Staff gweinyddol

Staff academaidd  

Mae Prifysgol Abertawe yn croesawu adborth ar unrhyw agwedd o’r Gymraeg yn y Brifysgol. Mae Gweithdrefn Gwyno y Gymraeg ar gael ar wefan y Brifysgol.

Ni dderbyniwyd unrhyw gwynion yn ystod y cyfnod dan sylw.

Mae Swyddog Polisi a Chydymffurfiaeth y Gymraeg yn cynnig cyrsiau penodol am ddim i staff:

• Cwrs awr-o-hyd “Cymraeg sylfaenol” sy’n cyflwyno hanes y Gymraeg, geiriau ac ymadroddion Cymraeg cyffredin, a hanfodion ynganu.
• Cwrs awr-o-hyd sy’n manylu ar ofynion Safonau’r Gymraeg.

Yn ystod 2023-24, cyflawnodd 49 aelod staff y cwrs hwn.

Yn ystod 2023-24, cyflawnodd 6 aelod staff y cwrs hwn.

• Yn ystod 2023-24, diwygiwyd fformat sesiynau ymsefydlu staff newydd y Brifysgol, ac mae’r sesiynau bellach yn ddigwyddiadau Croeso hanner dydd o hyd. Mae’r Is-ganghellor yn cyflwyno gwybodaeth am y Gymraeg, ac mae sesiwn gyfan ar gael yn Gymraeg gan y Dirprwy Is-ganghellor Cynorthwyol ar gyfer y Gymraeg. Yn ystod 2023-24, cafodd 175 aelod staff y cyflwyniad hwn i’r Gymraeg yn y Brifysgol (sesiynau Saesneg). Cafodd 2 aelod o staff sesiwn groesawi trwy gyfrwng y Gymraeg.

Y tu hwnt i’r cwrs Cymraeg Sylfaenol, manteisir ar y berthynas agos gydag Uned Dysgu Cymraeg Ardal Bae Abertawe i ddarparu cyrsiau ar bob lefel i staff, ac i fyfyrwyr mewn rhai achosion. Ceir amlinelliad isod o’r ddarpariaeth oedd ar gael yn ystod y cyfnod dan sylw.

1. Cyrsiau cymunedol (darpariaeth brif ffrwd):

Mae’r tabl canlynol yn nodi faint o staff y Brifysgol gwblhaodd cyrsiau cymunedol fesul lefel. 

2. Cyrsiau yn y Gweithle

Mae’r tabl canlynol yn nodi faint o staff gwblhaodd cyrsiau yn y gweithle, gan gynnwys cyrsiau oedd wedi eu teilwra ar gyfer carfannau penodol o fyfyrwyr a staff adrannol:

Ar gyfer 2023-24 roedd Addysg a Gwella Iechyd Cymru wedi dynodi bod angen i fyfyrwyr cyrsiau Gofal Iechyd gael asesiad o’u sgiliau Cymraeg.  Felly, i ddechrau, aseswyd y myfyrwyr trwy gwblhau holiadur, ac yna asesiad manylach gyda myfyrywyr rhugl wyneb yn wyneb neu trwy asesiad ar-lein.

Aseswyd sgiliau 472 / 527 o fyfyrwyr (90%).

3. Cyrsiau Cynllun Cymraeg Gwaith Addysg Uwch

Cyllidir y cynllun gan Y Ganolfan Dysgu Cymraeg Genedlaethol, ac fe’i gweinyddir gan y Coleg Cymraeg Cenedlaethol mewn cydweithrediad ag Academi Hywel Teifi, gyda Dysgu Cymraeg Ardal Bae Abertawe yn darparu:

                                                                                                       
Y tu hwnt i’r sesiynau swyddogol, caiff sesiynau ymwybyddiaeth ac iaith hefyd eu cynnal mewn modd llai ffurfiol yn ôl y galw, a chynhelir sesiynau cymdeithasol yn y Gymraeg yn achlysurol i staff sy’n siarad Cymraeg ar bob lefel.

Wrth greu swydd newydd neu lenwi swydd wag, cynhelir asesiad o’r sgiliau Cymraeg sydd eu hangen ar gyfer y swydd honno.

Dyma amlinelliad o’r swyddi a hysbysebwyd yn ystod y cyfnod, ynghyd â’r sgiliau Cymraeg:

Yn ystod y flwyddyn dan sylw, cafodd y Brifysgol gyfle i ddangos ei hymrwymiad parhaus i’r Gymraeg trwy sicrhau cydymffurfiaeth â Safonau’r Gymraeg a hyrwyddo’r Gymraeg yn y Brifysgol ac yn y Gymuned ehangach.

Yn ystod 2024-25, bydd Swyddog Polisi’r Gymraeg yn canolbwyntio’n bennaf ar:

• ymgorffori’r arfer dda a’r cyngor a ddaw gan Swyddfa’r Comisiynydd o ran penderfyniadau polisi a dulliau cyd-reoleiddio.
• addasu’r drefn adnabod lefelau sgiliau iaith Gymraeg ar gyfer swyddi newydd gan gyflwyno fframwaith CEFR i’r broses ac unrhyw arfer dda arall a gynghorir gan Swyddfa’r Comisiynydd.
• Sicrhau bod y drefn fonitro a gyflwynwyd i’r cyfadrannau yn gwreiddio ar draws y Gwasanaethau Proffesiynol.

Yn ystod 2024-25 bydd y Brifysgol yn lansio’r e-fodiwl ymwybyddiaeth iaith newydd ac yn sicrhau bod cynifer o staff y Brifysgol â phosib yn ei gwblhau er mwyn deall amcanion y Brifysgol o ran y Gymraeg, a’u cyfrifoldebau a chyfleoedd personol hefyd.

Mae rhagor o wybodaeth am ymrwymiad y Brifysgol i’r Gymraeg ar gael ar y dudalen ganlynol: https://www.abertawe.ac.uk/safonaur-Gymraeg

Fel arall, gallwch gysylltu â Swyddog Polisi a Chydymffurfiaeth y Gymraeg: cydymffurfiaeth@abertawe.ac.uk

Cyhoeddir yr adroddiad hwn yn unol â Safonau 166, 172 a 178.