Bydd gan Brifysgol Abertawe rôl allweddol yn yr astudiaeth wyddonol gyntaf newydd yn y DU o fabanod mewn chwarter canrif.
Bydd yr astudiaeth Generation New Era yn dilyn bywydau mwy na 30,000 o fabanod a anwyd yn 2026, yn ystod eu bywydau cynnar ac efallai y tu hwnt.
Arweinir yr astudiaeth gan Ganolfan Astudiaethau Hydredol UCL a chaiff ei hariannu gan Gyngor Ymchwil Economaidd a Chymdeithasol yr UKRI a bydd yn cynnwys cyfranogwyr ledled y DU. Bydd academyddion ym mhrifysgolion Abertawe, Ulster a Chaeredin yn arweinwyr yr astudiaeth yn eu gwledydd.
Yn ôl arweinydd yr astudiaeth yng Nghymru yr Athro Lucy Griffiths, o Ysgol Feddygaeth Prifysgol Abertawe, bydd y buddsoddiad gwerth £42.8 miliwn yn rhoi tystiolaeth newydd bwysig i ateb cwestiynau gwyddonol a pholisi pwysig, gan lywio penderfyniadau am wasanaethau'r blynyddoedd cynnar a gofal plant i helpu i wella bywydau rhieni â phlant ifanc ar draws y DU.
Gyda llawer o deuluoedd yn wynebu nifer o heriau cymdeithasol ac economaidd, o gostau cynyddol i farchnad swyddi ansicr, bydd yr astudiaeth newydd yn cyflwyno darlun cynhwysfawr o fywyd teuluol a datblygiad plentyndod cynnar ym mhob un o bedair cenedl y DU heddiw.
Mae Generation New Era yn rhan o draddodiad hir o astudiaethau carfan geni hydredol a ariennir gan y cyngor sy'n olrhain bywydau degau ar filoedd o bobl dros yr wyth degawd diwethaf. Mae’r rhain yn cynnwys Arolwg Cenedlaethol Iechyd a Datblygiad 1946, Astudiaeth Genedlaethol Datblygiad Plant CLS ym 1958, Astudiaeth Carfan Prydain 1970 a'r astudiaeth ddiweddaraf, Astudiaeth Carfan y Mileniwm.
Bydd yr astudiaeth yn casglu data ar ddau gam datblygiadol allweddol - rhwng 9 ac 11 mis ac eto rhwng 3 a 4 oed - gan gynnig dealltwriaeth bwysig cyn i blant ddechrau ar addysg ffurfiol. Bydd yn cynnwys sampl o fabanod a anwyd dros gyfnod o 12 mis o 1 Ionawr tan 31 Rhagfyr 2026 ac anfonir gwahoddiadau i deuluoedd o haf 2026.
Un o brif nodau'r astudiaeth yw cynnwys lleisiau grwpiau 'na chlywir yn aml' drwy gynyddu nifer y cyfranogwyr o deuluoedd ethnig leiafrifol, aelwydydd incwm isel a'r rhai hynny o genhedloedd llai. Amcangyfrifir bydd traean o'r holl fabanod yng Nghymru, a bron hanner y rhai yng Ngogledd Iwerddon yn cael gwahoddiad i gymryd rhan.
Meddai'r Athro Griffiths: "Mae'r astudiaeth hon mor bwysig i lywio polisïau a gwasanaethau pwysig i deuluoedd ar draws y DU. Rydym yn falch y bydd y sampl yn fwy yng Nghymru fel bod mwy o deuluoedd yn cael y cyfle i gymryd rhan.
"Rydym wir yn gobeithio y bydd rhieni babanod sy'n cael eu geni yn 2026 yn ymuno â'r astudiaeth, gan ein helpu i gefnogi iechyd a datblygiad y genhedlaeth hon a chenedlaethau'r dyfodol hefyd".
Bydd tîm yr arolwg yn casglu data ar gwestiynau amrywiol o ddatblygiad corfforol, meddyliol a chymdeithasol yn ystod y blynyddoedd cynnar o ran sut mae newidiadau technolegol, amgylcheddol a chymdeithasol yn effeithio ar brofiadau plentyndod cynnar. Bydd yn ateb cwestiynau pwysig am sut mae anghydraddoldebau mewn datblygiad plant yn ymddangos ac yn llywio cyfleoedd bywyd.
Bydd Generation New Era yn gwahodd mwy na 60,000 o blant a'u teuluoedd ledled y DU gyda'r nod o recriwtio 30,000 o gyfranogwyr. Bydd ffocws penodol ar recriwtio tadau yn ogystal â mamau ac yn cynnwys grwpiau sydd wedi'u tangynrychioli gynt mewn ymchwil ar y boblogaeth.
Bydd gorgynrychiolaeth o deuluoedd sy'n byw mewn ardaloedd incwm isel hyd at 15% uwchlaw'r cyfraddau cenedlaethol yn y boblogaeth gyffredinol. Bydd mamau o dan 25 oed hefyd yn cael cynrychiolaeth ddigonol yn y sampl terfynol.
Bydd yr ymagwedd gynhwysfawr hon yn sicrhau bod y canfyddiadau'n cynrychioli profiadau teuluoedd ar draws y wlad ac y gallwn gymharu pethau er mwyn helpu holl ardaloedd y DU i ddysgu beth sy'n gweithio orau i wella bywydau a bywoliaeth.
Mae Generation New Era yn rhan o draddodiad hir o astudiaethau carfan geni hydredol a ariennir gan y cyngor sy'n olrhain bywydau degau ar filoedd o bobl dros yr wyth degawd diwethaf. Mae'r rhain yn cynnwys Arolwg Cenedlaethol Iechyd a Datblygiad 1946, Astudiaeth Genedlaethol Datblygiad Plant CLS 1958, Astudiaeth Carfan Prydain 1970 a'r astudiaeth fwyaf diweddar, y mae Generation New Era yn ei dilyn yw Astudiaeth Carfan y Mileniwm.
Mae mwy o wybodaeth am yr astudiaeth